Spis ulic przedwojennego Dzierżoniowa wraz z ich niemieckimi nazwami

Około roku 1999 stworzyłem taką listę bazując w znacznej części na publikacjach Pana Eugeniusza Kwiatkowskiego, taty mojego kolegi Piotra Kwiatkowskiego. Od siebie dodałem trochę doprecyzowań, uzupełnień itp. I powstało coś takiego:

Lp.	Nazwa polska ulicy	Niemiecka nazwa ulicy
1	Bielawska (dawniej: Batalionów Chłopskich)	Langenbielauer Straße
2	Browarna	Brauerstraße
3	Brzegowa (dawniej Komuny Paryskiej)	Uferstraße
4	Brzozowa	Birkenweg
5	Ciasna	Enge Gasse
6	Cicha	Güttmannsdorfer Straße (też: Nimptschstraße)
7	Ciepłownicza (do 1985 roku Polna)	Butterweg
8	Długa	Lange Gasse
9	Garbarska	Gerberstraße
10	Garncarska	Töpferstraße
11	Grodzka	Damaschkeweg
12	Grota-Roweckiego (dawniej Popławskiego - były teren Armii Czerwonej)	Ernsdorfer Straße
13	Kilińskiego	Peterswaldauer Straße
14	Kilińskiego (od Nowowiejskiej do torów kolejowych)	Bahnhofstraße
15	Klasztorna	Klosterstraße
16	Kościelna	Kirchstraße
17	Kościuszki	Koslikstraße
18	Kopernika	Klinkenhausstraße
19	Krasickiego	Trenkstraße (Tränkstraße)
20	Krótka	Kurze Gasse
21	Lipowa	Lindenweg
22	Młyńska	Mühlweg (Mühlgasse)
23	Marszałkowska	Fliederweg
24	Mickiewicza	Frägerstraße
25	Miodowa (od Ząbkowickiej do Prochowej)	Rudelsgasse
26	Miodowa	Judengasse
27	Mostowa	Brückenstraße
28	Nachtigallstraße (Nachtigallenweg)	Słowicza
29	Nowa	Neugasse
30	Nowowiejska (dawniej Botwina)	Neudorfer Straße
31	Ogrodowa	Gartenstraße
32	Parkowa	Parkstraße
33	Piłsudskiego (dawniej Hanki Sawickiej)	Göhligstraße (Göhlichstraße)
34	Piaskowa	Sandstraße
35	Piękna	Karlsstraße
36	Pocztowa (wcześniej Stalina)	Poststraße
37	Podwalna	Flurstraße
38	Daszyńskiego (wcześniej Dubois)	Feldstraße, od 1943 SA-Straße (także Straße der SA)
39	Poprzeczna	Quergasse
40	Prochowa (od Batalionów Chłopskich - dziś Bielawska - do Pocztowej)	Pulverweg
41	Przedmieście	An der Stadtmauer
42	Rolna	Ackergasse
43	Rynek	Ring
44	Rzeźnicza	Schlachthofstraße
45	Słowackiego	Sadebeckstraße
46	Słowiańska	Beutlerstraße
47	Spacerowa	Friedrichstraße
48	Staszica	Adolf-Hitler-Straße
49	Struga	Horst-Wessel-Straße
50	Strumykowa	Bachstraße
51	Strzelnicza	Schießhausstraße
52	Szarych Szeregów (dawniej Stawowa, Thaelmanna)	Teichstraße
53	Szkolna (dawniej Rosenbergów)	Schulstraße
54	Szpitalna / Zamenhoffa	Hospitalmühlenweg
55	Świdnicka (dawniej Żymierskiego)	Schweidnitzer Straße
56	Świerczewskiego (obecnie Sienkiewicza)	Neue Bahnhofstraße
57	Tylna	Hintergasse
58	Wesoła	Am Hahnbach
59	Wodna (później Armii Krajowej)	Wasserstraße
60	Wodna (od stadionu do wieży ciśnień)	Friedhofstraße
61	Wojska Polskiego / Ząbkowicka	Frankensteiner Vorstadt
62	Wrocławska (wcześniej: Obrońców Stalingradu, Limanowskiego)	Breslauer Straße
63	Złota	Goldeistraße
64	Ząbkowicka (dawniej Radkiewicza)	Frankensteiner Straße
65	Zielona	Grüner Weg
66	Żeromskiego	Gans-Aue
67	11 Listopada (dawniej 22 Lipca, Pańska, Obywatelska)	Otto-Bach-Straße

 

Uzupełnienie ---> 

Łąkowa = Wiesenweg

Konstytucji 3 Maja = Freiherr-vom-Stein-Platz (w czasach PRL jako Plac Bieruta)

Asnyka = Heinrich-Otto-Straße

Kolejowa = Holteistraße

Wiejska = Hebendorf

Rolna = Ackergasse 

 

Powyższa tabela była składnikiem mojej archiwalnej stronki "Przedwojenny Dzierżoniów" (same początki Internetu w Polsce), która obecnie nie istnieje.  

Aha, wciąż poszukuję nazwy ulicy Zwycięzców. Jeśli ktoś coś wie, to proszę się dopierdyknąć w komentarzu. Nie wiem także, co się stało z ulicą Grodzką (do 1945 jako Damaschkeweg) - przypuszczam, że jest to obecna (2025) ul. Piwna, ale pewności nie mam. Szukam ponadto polskich odpowiedników niemieckich nazw ulic Zobtener Straße, Jahnstraße oraz Kukucksweg i Zeisigweg.

Ciekawostki --->

• kupiec oraz fabrykant Friedrich Sadebeck (Sadebeckstraße/Słowackiego) ufundował cmentarz ewangelicki, był bardzo istotnym pracodawcą i właścicielem przędzalni (jego zakłady zatrudniały aż 10 000 osób)
  
• kupiec Johann Friedrich Fräger (Frägerstraße/Mickiewicza) ufundował sierociniec wraz z instytutem zajmującym się działalnością charytatywną (jego nazwisko w najstarszych źródłach zapisywano także prez "ae", czyli Fraeger)
  
• kupiec Johann Gottlieb Göhlig/Göhlich (Göhligstraße/Göhlichstraße/Piłsudskiego) pomagał najbiedniejszym oraz stworzył fundację wspierającą szkolnictwo
• burmistrz Paul Koslik (Koslikstraße/Kościuszki), rodem ze Słońska (= ziemia lubuska), sprawował swój urząd pod koniec XIX wieku orax na początku stulecia dwudziestego, udzielał się bardzo aktywnie na rzecz rozwoju turystyki górskiej (rozbudowa połączeń kolejowych, zajazdów, hoteli, schronisk), jednak jego największe osiągnięcia to przyłączenie Ernsdorfu (= Dzierżoniów Dolny) do miasta oraz udane kompromisy i inicjatywy przyczyniające się do wzrostu znaczenia całego powiatu (np. kompromis "chodnikowy", dzięki któremu koszty ich budowy wzięły na siebie zarówno magistrat, jak i właściciele przylegających posesji); był lubiany przez mieszkańców na tyle mocno, że samowolnie wywiesili tablice z napisem "Koslik" na skrzyżowaniu ulic Świdnickiej i Kościuszki, czyli oddolnie nadali imię swojej nowo powstającej i rozbudowywanej ulicy, co po pewnym czasie magistrat oficjalnie "przyklepnął"; ulica Kościuszki była przed rokiem 1890 faktyczną granicą między Dzierżoniowem a Ernsdorfem
  
• dotychczasową gminę wiejską wraz z tamtejszym majątkiem ziemskim Ernsdorf (Ernsdorferstraße/Grota-Roweckiego) pod koniec roku 1890 oficjalnie przyłączono do Dzierżoniowa (i stąd taka pamiątkowa nazwa ulicy); w czasach PRL ulica Grota-Roweckiego funkcjonowała pod nazwą Popławskiego
  
• niemiecka nazwa ulicy 11 Listopada, czyli Otto-Bach-Straße, pochodzi od Otto Bacha, znanego hurtownika utrzymującego się ze sprzedaży przędzy (nici, włóczki itd.); człowiek ten prowadził swoją działalność handlową w drugiej połowie XIX wieku, a wspomniana ulica w czasach PRL nosiła także nazwy 22 Lipca, Pańska oraz Obywatelska

 (Marcin Perliński)

dawne nazwy miejscowości 

księga adresowa (1943)