78xx-logia — do 5 amperów nawet i od razu z PEŁNYM samozabezpieczeniem także i "dopałki" tranzystorowej (Otmar Kilgenstein, 1981)

Zwiększanie prądu oddawanego przez 78xx (czy nawet LM317) poprzez dokooptowanie tranzystora mocy (zazwyczaj PNP, trochę rzadziej NPN) nie jest niczym nowym, ale ma tę wadę, że w przypadku zwarcia na wyjściu wspomniany tranzystor ulega przepaleniu (= zniszczeniu), gdyż zabezpieczenie przeciążeniowe jest zaimplementowane tylko na poziomie samego regulatora 78xx (wzgl. LM317), tzn. bez objęcia ochroną także i tranzystora zwiększającego oddawaną moc.

Profesor Otmar Kilgenstein w roku 1981 przedstawił gotową serię sprawdzonych, fizycznie wykonanych i realnie przetestowanych rozwiązań rozciągających zabezpieczenie przeciwzwarciowe także i na tranzystor mocy (PNP, w tym przypadku MJE2955 itp.):

opracowanie: Otmar Kilgenstein (1981)

Wystarczy więc dołożyć jeszcze jeden tranzystor mniejszej mocy (T2, np. BD136), kondensator elektrolityczny (C2 10 µF / 40 V) oraz dwa rezystory (R1 4.7 Ω / 1 W oraz R2 0.18 Ω / 6 W), aby uczynić całą konstrukcję względnie "idiotoodporną", o ile nie zapomnimy o prawidłowym montażu, grubych kablach i stosownych radiatorach. Uwaga!!! Współcześnie oferowane tranzystory mocy MJE2955 mogą być ordynarną i zrobioną "po taniości" podróbą, więc proszę EWENTUALNIE szukać oryginału lub markowego zamiennika, najlepiej z odpowiednim zapasem "pancerności", np. coś o maksymalnym prądzie kolektora na poziomie nie mniejszym niż 20 ... 25 A oraz z podobną "betą", tzn. z hFE na poziomie np. 30 ... 60. Z dostępnych na rynku tranzystorów zwracam uwagę na TIP36C (teoretycznie do 25 amperów, ale w praktyce i tak tylko do około 9 A, co dla tej konstrukcji będzie wystarczające).

Wartości elementów znajdziemy w materiałach źródłowych. Są to wartości oczywiście różne dla poszczególnych typów regulatorów oraz oczekiwanych warunków pracy, dlatego na powyższym uogólnionym schemacie ideowym nie znajdziemy gotowej specyfikacji.

Nadmieniam, że nie jest to żadna "wiedza tajemna", ponieważ opisywane zabezpieczenie jest przecież zawarte w notach aplikacyjnych wydanych przez producentów układów serii 78xx. Co innego jednakże umieścić wzmiankę w dokumentacji i podać "suche" i mało przemawiające do ludzi nie będących inżynierami wzory, a co innego zaprezentować "na tacy" gotowe, sprawdzone i działające rozwiązania warsztatowe, czyli praktyczne.

Uwaga!!! Powyższy układ może trwale okaleczyć, zabić na miejscu lub wywołać pożar, więc wszelkie samoróbki zawsze konsultuj z elektrykiem z uprawnieniami!!! Projekt absolutnie nie nadaje się do wykonania przez współczesne dzieci oraz młodzież!!!

(Marcin Perliński)